Op de Noorderbegraafplaats uit 1823 zijn tal van Asser notabelen begraven. Gidsen vertellen je over graven met een bijzondere geschiedenis.
De rondleidingen over de begraafplaats worden tussen elf en vier uur verzorgd door de vrijwilligers van de Stichting Noorderbegraafplaats Assen. Deze stichting is al meer dan tien jaar actief om de monumentale begraafplaats te onderhouden en grafmonumenten te restaureren. Als je de begraafplaats bezoekt, zul je zien dat ze daar inmiddels al een heel eind mee zijn.
Bijzonderheid tijdens Open Monumentendag is dat op de begraafplaats wordt geprobeerd om de familiebanden tussen de verschillende vooraanstaande Asser families in beeld te brengen.
Gekleurde vlaggetjes bij graven van meer dan honderd leden van de families Hofstede, Gratama, Kymmell, Oosting en Servatius geven aan hoezeer de families binnen het Asser herenmilieu verweven waren. Acteurs brengen enkelen van hen tot leven.
Het verhaal van de Noorderbegraafplaats
In 1823 kreeg Assen een gemeentelijke begraafplaats buiten de toenmalige bebouwde kom. Het grootste deel van de negentiende eeuw bleef deze Noorderbegraafplaats de enige openbare begraafplaats in de gemeente. Een deel van de begraafplaats heeft zijn oorspronkelijke negentiende-eeuwse karakter behouden.
Vóór de negentiende eeuw begroeven de Assenaren hun overledenen op het kerkhof tussen de Brink en de Noordersingel, waar later de Rechtbank werd gebouwd. Keizer Napoleon bepaalde in 1804 dat er om hygiënische redenen niet meer binnen de bebouwde kom mocht worden begraven.
Op 3 januari 1818 ontving het Asser gemeentebestuur een brief van gouverneur Petrus Hofstede van de provincie Drenthe waarin deze de gemeente vroeg een nieuwe begraafplaats aan te leggen. Het Asser gemeentebestuur koos hiervoor het noordelijke deel van het Asserbos. Een financieel aantrekkelijk idee omdat het bos gemeentelijk eigendom was en de gemeente dus niet in de buidel hoefde te tasten om grond voor een eigen begraafplaats aan te kopen.
Het duurde toen nog vijf jaar voor de Noorderbegraafplaats een feit was, want enige tijd waren provincie en gemeente het hartgrondig oneens over de plannen. Gouverneur Hofstede had het er op een gegeven moment zelfs over dat de gemeente uitging van ‘eene veel te bekrompene schaal’.
De Assenaren namen de kritiek van de gouverneur ter harte. Ze vroegen zelfs e burgemeester van de Duitse stad Aurich om raad die in zijn stad net een fraaie nieuwe begraafplaats had aangelegd. De Noorderbegraafplaats werd dan ook min of meer een kopie van het Neue Kirchhof in Aurich.
In het najaar van 1821 kon met de aanleg van de Noorderbegraafplaats begonnen worden. Op 1 januari 1823 werd de nieuwe begraafplaats in gebruik genomen. De eerste die er haar laatste rustplaats kreeg, was Jantje Harms, weduwe van Herman Hendrik Mennega.
Op de Noorderbegraafplaats vind je fraaie voorbeelden van de negentiende-eeuwse grafcultuur. Zo zijn er ongeveer honderdvijftig ijzeren hekken rond een groot aantal graven geplaatst. Het fraaiste hek van de Noorderbegraafplaats is ongetwijfeld het monumentale toegangshek. Alle deze hekken zijn inmiddels gerestaureerd en de graven zijn zorgvuldig hersteld. De twee meest opvallende grafmonumenten zijn die van Servatius/Van Bulderen en Brumsteede. Net als het toegangshek hebben ze de status van rijksmonument gekregen. Het hek en beide grafmonumenten zijn kortgeleden in oude luister hersteld.
Het Asser Historisch Tijdschrift van september 2021 stond uitgebreid stil bij de Noorderbegraafplaats. Je kunt het hier downloaden.
Over de geschiedenis van Noorderbegraafplaats hebben Bertus Boivin, Lukas Kwant en Jan Lagendijk het boek Voor deez' aard verloren geschreven. Het boek is uitgegeven door Van Gorcum in de Nieuwe Asser Historische Reeks.
Fotogalerij
De oude foto's en documenten zijn afkomstig uit het Drents Archief, de recente foto's maakte Lukas Kwant en de dronefoto is van Guido Hansman.
